NAZWA¶
intro - wprowadzenie do poleceń użytkownika
OPIS¶
Sekcja 1. podręcznika ekranowego opisuje polecenia i narzędzia
dostępne dla użytkowników, na przykład
narzędzia obróbki teksów, powłoki, kompilatory,
przeglądarki stron www, przeglądarki plików i
obrazów, edytory itd.
Wszystkie polecenia po swoim zakończeniu zwracają pewną
wartość, której można użyć do
sprawdzenia, czy polecenie zakończyło się sukcesem (np. w
większości powłok zmienna
$? zawiera kod
zakończenia ostatnio wykonywanego polecenia). Kod wyjścia
równy zero zwyczajowo oznacza sukces, a kod niezerowy oznacza
błąd (więcej szczegółów można
znaleźć w
wait(2)). Kod niezerowy może
zawierać się w przedziale od 1 do 255. Niektóre polecenia
używają różnych wartości niezerowych
kodów wyjścia do wskazania powodu, dla którego polecenie
zakończyło się niepowodzeniem.
UWAGI¶
Linux jest odmianą systemu UNIX i w zasadzie wszystkie uniksowe polecenia
użytkownika działają dokładnie tak samo pod
Linuksem (oraz pod FreeBSD i na wielu innych systemach uniksopodobnych).
Pod Linuksem są dostępne różne graficzne
środowiska użytkownika (GUI, graphical user interface), w
których można używać myszki do wykonywania
różnych operacji, co pozwala zacząć pracę
bez wcześniejszego przebijania się przez tony dokumentacji.
Jednakże tradycyjnym środowiskiem Uniksa jest interfejs linii
poleceń (CLI, command line interface), w którym wpisuje
się polecenia, aby powiedzieć komputerowi, co ma zrobić.
Jest to szybsze i ma większe możliwości, ale wymaga
sprawdzenia, jakie te komendy są. Poniżej przedstawiono
podstawowe minimum, tak na początek.
Logowanie¶
Aby zacząć pracę, najprawdopodobniej trzeba się
zalogować do systemu, czyli wprowadzić nazwę
użytkownika i hasło. Patrz także
login(1). Program
login uruchamia
powłokę (interpreter
poleceń). W przypadku środowiska graficznego, wyświetlony
zostanie ekran z menu lub ikonkami i powłokę będzie
można uruchomić kliknięciem myszy. Patrz także
xterm(1).
Powłoka (shell)¶
Polecenia są wydawane
powłoce, czyli interpreterowi
poleceń. Jest to zwykły program i można go
zmienić. Każdy ma swoją ulubioną
powłokę. Ta standardowa nazywa się
sh. Patrz
także:
ash(1),
bash(1),
csh(1),
zsh(1),
chsh(1).
Przykładowa sesja może wyglądać tak:
knuth login: aeb
Password: ********
% date
wto, 6 sie 2002, 23:50:44 CEST
% cal
Sierpień 2002
ni po wt śr cz pi so
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
% ls
bin tel
% ls -l
razem 2
drwxrwxr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-rw-r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel
% cat tel
maja 0501-1136285
peter 0136-7399214
% cp tel tel2
% ls -l
razem 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:53 tel2
% mv tel tel1
% ls -l
razem 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel1
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:53 tel2
% diff tel1 tel2
% rm tel1
% grep maja tel2
maja 0501-1136285
%
i tutaj wprowadzenie Control-D zakończyło sesję. Znak
%
był znakiem zachęty — jest to sposób
oznajmiania przez powłokę, że jest gotowa na
przyjęcie kolejnego polecenia. Znak zachęty może
być skonfigurowany na wiele sposobów, można w nim
umieścić takie rzeczy, jak nazwa użytkownika, nazwa
komputera, bieżący katalog, czas, itd. Przypisanie PS1="Co
dalej, mistrzu? " zmieni znak zachęty na właśnie
taki, jak podano.
Widzieliśmy, że istnieją polecenia
date
(wyświetla datę i czas) oraz
cal (pokazuje kalendarz).
Polecenie
ls listuje zawartość bieżącego
katalogu — mówi, jakie pliki znajdują się w
katalogu. Z opcją
-l wyświetla długą
listę, która zawiera właściciela, rozmiar i
datę pliku oraz uprawnienia do czytania i/lub zmieniania pliku. Na
przykład plik "tel" ma 37 bajtów, jego
właścicielem jest aeb i właściciel może
czytać z pliku i do niego zapisywać, inni mogą tylko
czytać. Właściciela i uprawnienia można
zmienić poleceniami
chown i
chmod.
Polecenie
cat wyświetla zawartość pliku. (Nazwa
pochodzi od "concatenate and print" ("scal i wydrukuj"):
wszystkie pliki podane jako parametry są łączone a
następnie wysyłane na "standardowe wyjście", w
tym przypadku ekran terminalu).
Polecenie
cp (od "copy" — "kopiuj") skopiuje
plik. Z drugiej strony, polecenie
mv (od "move" —
"przenieś") tylko zmieni mu nazwę.
Polecenie
diff wyświetla różnice między dwoma
plikami. Tutaj nie było żadnego wyjścia, ponieważ
nie było różnic.
Polecenie
rm (od "remove" — "usuń")
usuwa plik i — bądź ostrożny! — plik
nieodwołalnie znika. Nie ma kosza ani nic w tym rodzaju.
Usunięcie oznacza utracenie pliku.
Polecenie
grep (od "g/re/p") szuka wystąpień
podanego łańcucha znaków w jednym lub więcej
plikach. Tutaj znalazło numer telefonu Mai.
Ścieżki i katalog bieżący¶
Pliki znajdują się w rozległym drzewie, hierarchii
plików. Każda ma
nazwę
ścieżki, opisującą
ścieżkę z korzenia drzewa (który jest nazywany /)
do pliku. Na przykład taką pełną
ścieżką mogłoby być /home/aeb/tel.
Ponieważ podawanie pełnych ścieżek za
każdym razem nie byłoby zbyt wygodne, więc dla
plików znajdujących się w bieżącym katalogu
można podać tylko ostatni komponent ścieżki. To
dlatego "/home/eb/tel" można skrócić do
"tel", jeżeli bieżącym katalogiem jest
"/home/aeb".
Polecenie
pwd wyświetla nazwę bieżącego
katalogu.
Polecenie
cd zmienia bieżący katalog. Wypróbuj:
"cd /" i "pwd" oraz "cd" i "pwd".
Katalogi¶
Polecenie
mkdir tworzy nowy katalog.
Polecenie
rmdir usuwa katalog, jeżeli jest pusty, lub
zgłasza błąd w przeciwnym wypadku.
Polecenie
find (z raczej rozbudowaną składnią)
wyszuka pliki o danej nazwie lub innej właściwości. Na
przykład "find . -name tel" znalazłoby wszystkie pliki
"tel", zaczynając wyszukiwanie od obecnego katalogu
(który jest nazywany "."). A "find / -name tel"
zrobiłoby to samo, ale zaczęłoby wyszukiwanie od korzenia
drzewa. Ponieważ przeszukiwanie wielogigabajtowego dysku może
zająć sporo czasu, czasami lepszym pomysłem może
być użycie polecenia
locate(1).
Dyski i systemy plików¶
Polecenie
mount dołącza system plików znaleziony na
jakimś dysku (lub dyskietce, CDROM-ie itp.) do hierarchii systemu
plików. A
umount z powrotem go odłącza. Polecenie
df mówi, ile wolnego miejsca pozostało na dysku.
Procesy¶
W systemach uniksowych może jednocześnie działać
wiele procesów, zarówno uruchomionych przez użytkownika,
jak i systemowych. Procesy uruchamiane z konsoli są
procesami
pierwszoplanowymi, a pozostałe są
procesami
działającymi w tle. Polecenie
ps pokazuje, jakie
procesy są aktywne i jakie numery zostały przypisane tym
procesom. Polecenie
kill pozwala na pozbycie się
procesów. Bez żadnej opcji wysyła tylko przyjacielskie
żądanie: proszę się zakończyć. A
"kill -9", po którym następuje numer procesu,
natychmiast zabije proces. Procesy pierwszoplanowe mogą często
zostać zabite przez naciśnięcie Control-C.
Istnieją tysiące poleceń, każde mające wiele
opcji. Tradycyjnie polecenia są udokumentowane w
stronach
podręcznika ekranowego (takich, jak ta), tak więc polecenie
"man kill" dokumentuje sposób użycia polecenia
"kill" (a "man man" wyświetla dokumentację
programu "man"). Program
man wyświetla tekst za
pomocą
pagera, którym zazwyczaj jest
less.
Naciśnij klawisz spacji, aby wyświetlić kolejną
stronę, naciśnij q, aby zakończyć.
Wszelka dokumentacja zwyczajowo odwołuje się do stron
podręcznika ekranowego przez podanie nazwy i numeru sekcji, jak na
przykład
man(1). Strony podręcznika są
zwięzłe i pozwalają na szybkie wyszukanie jakiegoś
zapomnianego szczegółu. Dla nowych użytkowników
użyteczny jest tekst wprowadzenia z większą liczbą
przykładów i wyjaśnień.
Z wieloma programami GNU/FSF są dostarczane pliki info. Polecenie
"info info" wyświetli wprowadzenie na temat użycia
programu "info".
Specjalne tematy są często omawiane w dokumentach HOWTO.
Sprawdź zawartość katalogu
/usr/share/doc/howto/pl
lub
/usr/share/doc/howto/en i użyj przeglądarki www,
jeżeli znajdziesz tam pliki HTML.
ZOBACZ TAKŻE¶
standards(7)
O STRONIE¶
Angielska wersja tej strony pochodzi z wydania 3.71 projektu Linux
man-pages. Opis projektu, informacje dotyczące zgłaszania
błędów, oraz najnowszą wersję
oryginału można znaleźć pod adresem
http://www.kernel.org/doc/man-pages/.
TŁUMACZENIE¶
Autorami polskiego tłumaczenia niniejszej strony podręcznika man
są: Adam Byrtek (PTM) <alpha@irc.pl>, Robert Luberda
<robert@debian.org> i Michał Kułach
<michal.kulach@gmail.com>.
Polskie tłumaczenie jest częścią projektu
manpages-pl; uwagi, pomoc, zgłaszanie błędów na
stronie
http://sourceforge.net/projects/manpages-pl/. Jest zgodne z
wersją
3.71 oryginału.