NAZWA¶
intro - Wprowadzenie do poleceń użytkownika
OPIS¶
Sekcja 1. podręcznika ekranowego opisuje polecenia i narzędzia
dostępne dla użytkowników, na przykład narzędzia
obróbki teksów, powłoki, kompilatory, przeglądarki stron
www, przeglądarki plików i obrazów, edytory itd.
Wszystkie polecenia po swoim zakończeniu zwracają pewną
wartość, której można użyć do sprawdzenia, czy
polecenie zakończyło się sukcesem (np. w większości
powłok zmienna
$? zawiera kod zakończenia ostatnio
wykonywanego polecenia). Kod wyjścia równy zero zwyczajowo oznacza
sukces, a kod niezerowy oznacza błąd (więcej
szczegółów można znaleźć w
wait(2)). Kod
niezerowy może zawierać się w przedziale od 1 do 255.
Niektóre polecenia używają różnych wartości
niezerowych kodów wyjścia do wskazania powodu, dla którego
polecenie zakończyło się niepowodzeniem.
UWAGI¶
Linux jest odmianą systemu UNIX i w zasadzie wszystkie uniksowe polecenia
użytkownika działają dokładnie tak samo pod Linuksem (oraz
pod FreeBSD i na wielu innych systemach uniksopodobnych).
Pod Linuksem są dostępne różne graficzne środowiska
użytkownika (GUI, graphical user interface), w których można
używać myszki do wykonywania różnych operacji, co pozwala
zacząć pracę bez wcześniejszego przebijania się przez
tony dokumentacji. Jednakże tradycyjnym środowiskiem Uniksa jest
interfejs linii poleceń (CLI, command line interface), w którym
wpisuje się polecenia, aby powiedzieć komputerowi, co ma
zrobić. Jest to szybsze i ma większe możliwości, ale
wymaga sprawdzenia, jakie te komendy są. Poniżej przedstawiono
podstawowe minimum, tak na początek.
Logowanie¶
Aby zacząć pracę, najprawdopodobniej trzeba się
zalogować do systemu, czyli wprowadzić nazwę użytkownika i
hasło. Patrz także
login(1). Program
login uruchamia
powłokę (interpreter poleceń). W przypadku
środowiska graficznego, wyświetlony zostanie ekran z menu lub
ikonkami i powłokę będzie można uruchomić
kliknięciem myszy. Patrz także
xterm(1).
Powłoka (shell)¶
Polecenia są wydawane
powłoce, czyli interpreterowi
poleceń. Jest to zwykły program i można go zmienić.
Każdy ma swoją ulubioną powłokę. Ta standardowa
nazywa się
sh. Patrz także:
ash(1),
bash(1),
csh(1),
zsh(1),
chsh(1).
Przykładowa sesja może wyglądać tak:
knuth login: aeb
Password: ********
% date
wto, 6 sie 2002, 23:50:44 CEST
% cal
Sierpień 2002
ni po wt śr cz pi so
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
% ls
bin tel
% ls -l
razem 2
drwxrwxr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-rw-r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel
% cat tel
maja 0501-1136285
peter 0136-7399214
% cp tel tel2
% ls -l
razem 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:53 tel2
% mv tel tel1
% ls -l
razem 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel1
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:53 tel2
% diff tel1 tel2
% rm tel1
% grep maja tel2
maja 0501-1136285
%
i tutaj wprowadzenie Control-D zakończyło sesję. Znak
%
był znakiem zachęty — jest to sposób oznajmiania przez
powłokę, że jest gotowa na przyjęcie kolejnego polecenia.
Znak zachęty może być skonfigurowany na wiele sposobów,
można w nim umieścić takie rzeczy, jak nazwa użytkownika,
nazwa komputera, bieżący katalog, czas, itd. Przypisanie
PS1="Co dalej, mistrzu? " zmieni znak zachęty na
właśnie taki, jak podano.
Widzieliśmy, że istnieją polecenia
date (wyświetla
datę i czas) oraz
cal (pokazuje kalendarz).
Polecenie
ls listuje zawartość bieżącego katalogu
— mówi, jakie pliki znajdują się w katalogu. Z opcją
-l wyświetla długą listę, która zawiera
właściciela, rozmiar i datę pliku oraz uprawnienia do czytania
i/lub zmieniania pliku. Na przykład plik "tel" ma 37
bajtów, jego właścicielem jest aeb i właściciel
może czytać z pliku i do niego zapisywać, inni mogą tylko
czytać. Właściciela i uprawnienia można zmienić
poleceniami
chown i
chmod.
Polecenie
cat wyświetla zawartość pliku. (Nazwa pochodzi
od "concatenate and print" ("scal i wydrukuj"): wszystkie
pliki podane jako parametry są łączone a następnie
wysyłane na "standardowe wyjście", w tym przypadku ekran
terminalu).
Polecenie
cp (od "copy" — "kopiuj") skopiuje
plik. Z drugiej strony, polecenie
mv (od "move" —
"przenieś") tylko zmieni mu nazwę.
Polecenie
diff wyświetla różnice między dwoma
plikami. Tutaj nie było żadnego wyjścia, ponieważ nie
było różnic.
Polecenie
rm (od "remove" — "usuń") usuwa
plik i — bądź ostrożny! — plik nieodwołalnie
znika. Nie ma kosza ani nic w tym rodzaju. Usunięcie oznacza utracenie
pliku.
Polecenie
grep (od "g/re/p") szuka wystąpień podanego
łańcucha znaków w jednym lub więcej plikach. Tutaj
znalazło numer telefonu Mai.
Ścieżki i katalog bieżący¶
Pliki znajdują się w rozległym drzewie, hierarchii plików.
Każda ma
nazwę ścieżki, opisującą
ścieżkę z korzenia drzewa (który jest nazywany /) do
pliku. Na przykład taką pełną ścieżką
mogłoby być /home/aeb/tel. Ponieważ podawanie pełnych
ścieżek za każdym razem nie byłoby zbyt wygodne, więc
dla plików znajdujących się w bieżącym katalogu
można podać tylko ostatni komponent ścieżki. To dlatego
"/home/eb/tel" można skrócić do "tel",
jeżeli bieżącym katalogiem jest "/home/aeb".
Polecenie
pwd wyświetla nazwę bieżącego katalogu.
Polecenie
cd zmienia bieżący katalog. Wypróbuj: "cd
/" i "pwd" oraz "cd" i "pwd".
Katalogi¶
Polecenie
mkdir tworzy nowy katalog.
Polecenie
rmdir usuwa katalog, jeżeli jest pusty, lub zgłasza
błąd w przeciwnym wypadku.
Polecenie
find (z raczej rozbudowaną składnią) wyszuka
pliki o danej nazwie lub innej właściwości. Na przykład
"find . -name tel" znalazłoby wszystkie pliki "tel",
zaczynając wyszukiwanie od obecnego katalogu (który jest nazywany
"."). A "find / -name tel" zrobiłoby to samo, ale
zaczęłoby wyszukiwanie od korzenia drzewa. Ponieważ
przeszukiwanie wielogigabajtowego dysku może zająć sporo czasu,
czasami lepszym pomysłem może być użycie polecenia
locate(1).
Dyski i systemy plików¶
Polecenie
mount dołącza system plików znaleziony na
jakimś dysku (lub dyskietce, CDROM-ie itp.) do hierarchii systemu
plików. A
umount z powrotem go odłącza. Polecenie
df mówi, ile wolnego miejsca pozostało na dysku.
Procesy¶
W systemach uniksowych może jednocześnie działać wiele
procesów, zarówno uruchomionych przez użytkownika, jak i
systemowych. Procesy uruchamiane z konsoli są
procesami
pierwszoplanowymi, a pozostałe są
procesami
działającymi w tle. Polecenie
ps pokazuje, jakie
procesy są aktywne i jakie numery zostały przypisane tym procesom.
Polecenie
kill pozwala na pozbycie się procesów. Bez
żadnej opcji wysyła tylko przyjacielskie żądanie:
proszę się zakończyć. A "kill -9", po
którym następuje numer procesu, natychmiast zabije proces. Procesy
pierwszoplanowe mogą często zostać zabite przez
naciśnięcie Control-C.
Istnieją tysiące poleceń, każde mające wiele opcji.
Tradycyjnie polecenia są udokumentowane w
stronach podręcznika
ekranowego (takich, jak ta), tak więc polecenie "man kill"
dokumentuje sposób użycia polecenia "kill" (a "man
man" wyświetla dokumentację programu "man"). Program
man wyświetla tekst za pomocą
pagera, którym
zazwyczaj jest
less. Naciśnij klawisz spacji, aby
wyświetlić kolejną stronę, naciśnij q, aby
zakończyć.
Wszelka dokumentacja zwyczajowo odwołuje się do stron podręcznika
ekranowego przez podanie nazwy i numeru sekcji, jak na przykład
man(1). Strony podręcznika są zwięzłe i
pozwalają na szybkie wyszukanie jakiegoś zapomnianego
szczegółu. Dla nowych użytkowników użyteczny jest
tekst wprowadzenia z większą liczbą przykładów i
wyjaśnień.
Z wieloma programami GNU/FSF są dostarczane pliki info. Polecenie
"info info" wyświetli wprowadzenie na temat użycia
programu "info".
Specjalne tematy są często omawiane w dokumentach HOWTO. Sprawdź
zawartość katalogu
/usr/share/doc/howto/pl lub
/usr/share/doc/howto/en i użyj przeglądarki www, jeżeli
znajdziesz tam pliki HTML.
ZOBACZ TAKŻE¶
standards(7)
O STRONIE¶
Angielska wersja tej strony pochodzi z wydania 3.40 projektu Linux
man-pages. Opis projektu oraz informacje dotyczące zgłaszania
błędów można znaleźć pod adresem
http://www.kernel.org/doc/man-pages/.
TŁUMACZENIE¶
Autorami polskiego tłumaczenia niniejszej strony podręcznika man
są: Adam Byrtek (PTM) <alpha@irc.pl> i Robert Luberda
<robert@debian.org>.
Polskie tłumaczenie jest częścią projektu manpages-pl;
uwagi, pomoc, zgłaszanie błędów na stronie
http://sourceforge.net/projects/manpages-pl/. Jest zgodne z wersją
3.40 oryginału.