.\" -*- coding: UTF-8 -*- .\" Copyright (c) 2002 Andries Brouwer .\" .\" SPDX-License-Identifier: Linux-man-pages-copyleft .\" .\"******************************************************************* .\" .\" This file was generated with po4a. Translate the source file. .\" .\"******************************************************************* .TH intro 1 "3 mei 2023" "Linux man\-pagina's 6.05.01" .SH NAAM intro \- inleiding voor gebruiker commando´s .SH BESCHRIJVING Sectie 1 van deze handleiding beschrijft de gebruiker commando´s en hulpmiddelen, bij voorbeeld, hulpmiddelen om bestanden te bewerken, shells, compilers, web browsers, bestand en beeld weergave, tekstverwerker, enzovoort. .SH OPMERKINGEN Linux is een variant van UNIX, praktisch alle gebruiker commando´s onder UNIX werken exact hetzelfde onder Linux (en FreeBSD en een veel andere UNIX\-achtige systemen) .PP Onder Linux, bestaan er GUI´s (Grafische Gebruikersinterface), waar je kunt aanwijzen, klikken en slepen en je hopelijk werk kunt verzetten zonder eerst veel documentatie te moeten lezen. De traditionele UNIX omgeving is een CLI (commando interface), waar je commando´s moet intikken om de computer opdrachten te geven. Dat is sneller en krachtiger, maar vereist wél dat je moet weten welke commando´s er bestaan. Hieronder staat een minimale hoeveelheid, om je aan de gang te helpen. .SS Login Om te kunnen werken, moet je hoogstwaarschijnlijk een sessie openen door een gebruikersnaam en wachtwoord in te geven. Het programma \fBlogin\fP(1) start nu een \fIshell\fP (commando vertaler). In het geval van een grafische login, krijg je een scherm met menu´s of iconen waarna met een klik van de muis een shell in een venster zal starten. Zie ook \fBxterm\fP(1). .SS "De shell" Commando´s geef je in in de \fIshell\fP, de commando vertaler. Die is niet ingebouwd, maar is slechts een programma dat je ook kunt veranderen. Iedereen heeft zijn eigen favoriet. De standaard shell wordt \fIsh\fP genoemd. Zie ook \fBash\fP(1), \fBbash\fP(1), \fBchsh\fP(1), \fBcsh\fP(1), \fBdash\fP(1), \fBksh\fP(1), \fBzsh\fP(1). .PP Een typische sessie is: .PP .in +4n .EX knuth login: \fBaeb\fP Password: \fB********\fP $ \fBdate\fP Tue Aug 6 23:50:44 CEST 2002 $ \fBcal\fP August 2002 Su Mo Tu We Th Fr Sa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 \& $ \fBls\fP bin tel $ \fBls \-l\fP total 2 drwxrwxr\-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin \-rw\-rw\-r\-\- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel $ \fBcat tel\fP maja 0501\-1136285 peter 0136\-7399214 $ \fBcp tel tel2\fP $ \fBls \-l\fP total 3 drwxr\-xr\-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 Aug 6 23:53 tel2 $ \fBmv tel tel1\fP $ \fBls \-l\fP total 3 drwxr\-xr\-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel1 \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 Aug 6 23:53 tel2 $ \fBdiff tel1 tel2\fP $ \fBrm tel1\fP $ \fBgrep maja tel2\fP maja 0501\-1136285 $ .EE .in .PP Het ingeven van Control\-D beëindigde de sessie. .PP De \fB$\fP is de commando prompt\[em]het is dé manier van de shell om aan te geven dat hij wacht op een volgend commando. De prompt kan op verschillende manieren worden aangepast, zoals bijvoorbeeld het opnemen van gebruikersnaam, computer naam, huidige map, tijd, etc. Het toekennen van PS1="En nu, meester?" zou de prompt zoals aangegeven veranderen. .PP We vinden commando´s zoals \fIdate\fP (dat geeft datum en tijd), en \fIcal\fP (dat geeft de kalender). .PP Het command \fIls\fP geeft de inhoud van de huidige map\[em]het laat zien welke bestanden je hebt. Met een \fI\-l\fP optie verkrijg je een lange lijst, inclusief de eigenaar, grootte en datum van het bestand, en tevens de rechten die personen hebben om het bestand te lezen en/of te veranderen. Bijvoorbeeld, het bestand "tel" is 37 bytes lang, eigendom van aeb, die het kan lezen en schrijven, anderen kunnen het alleen lezen. Eigenaar en rechten kunnen veranderd worden met de commando's \fIchown\fP en \fIchmod\fP. .PP Het commando \fIcat\fP toont de inhoud van een bestand. (De naam is afkomstig van de "concateneer en print": alle bestanden mee gegeven als parameter worden geconcateneerd en verstuurd naar "standaard uitvoer" (zie \fBstdout\fP(3)), Hier kom het scherm.) .PP Het commando \fIcp\fP (van "copy") zal een bestand kopiëren. .PP Het commando \fImv\fP (van "move"), aan de andere kant, zal het alleen hernoemen. .PP Het commando \fIdiff\fP toont de verschillen tussen twee bestanden. De uitvoer ontbrak hier want er waren geen verschillen. .PP Het commando \fIrm\fP (van "remove") wist een bestand, ben voorzichtig want weg is weg. Er is géén prullenbak of dergelijke. Gewist betekent écht weg. .PP Het commando \fIgrep\fP (van "g/re/p") zoekt het voorkomen van een tekst in een of meerdere bestanden. Hier vindt het Maja´s telefoonnummer. .SS "Pad namen en de huidige map." Bestanden leven een in grote boom, de bestandssysteem hiërarchie. Elk bestand heeft een \fIpadnaam\fP dat het pad beschrijft van de wortel van de boom (genoemd \fI/\fP) naar het bestand. Een voorbeeld van een padnaam is \fI/home/aeb/tel\fP. Het zou omslachtig zijn om die altijd te moeten gebruiken, de naam van een bestand in de huidige map mag dan ook afgekort worden door alleen de laatste component te gebruiken. Daarom mag \fI/home/aeb/tel\fP worden afgekort tot \fItel\fP als de huidige map \fI/home/aeb\fP is. .PP Het commando \fIpwd\fP toont de huidige map. .PP Het commando \fIcd\fP verandert de huidige map. .PP Probeer de alternatieve \fIcd\fP en \fIpwd\fP commando´s en verken het gebruik van \fIcd\fP: "cd", "cd .", "cd ..", "cd /" en "cd \[ti]". .SS Mappen Het commando \fImkdir\fP maakt een nieuwe map aan. .PP Het commando \fIrmdir\fP verwijdert een map mits die leeg is, anders zal geklaagd worden. .PP Het commando \fIfind\fP (met een omslachtige syntaxis) vind bestanden met gegeven naam en andere eigenschappen. Bijvoorbeeld, "find . \-name tel" vind het bestand \fItel\fP beginnend in de huidige map (die wordt aangeduid als \&\fI.\fP). En "find / \-name tel" doet hetzelfde, maar start bij de wortel van de boom. Zoeken op een schijf met een grootte van meerdere\-GB kost veel tijd, daarom kan het zijn om \fBlocate\fP(1) te gebruiken. .SS "Schijven en bestandssystemen" Het commando \fImount\fP koppelt een bestandssysteem zoals beschikbaar op een schijf (of floppy, CDROM en dergelijke) aan de grote bestandssysteem hiërarchie. En \fIumount\fP koppelt het weer af. Het commando \fIdf\fP laat zien hoeveel ruimte er nog beschikbaar is op de schijf. .SS Processen Op een UNIX systeem draaien gebruiker en systeem processen gelijktijdig, Het proces waar tegen je praat draait in de \fIvoorgrond\fP, de andere in de \fIachtergrond\fP. Het commando \fIps\fP toont welke processen actief zijn en welke nummers deze hebben. Het commando \fIkill\fP kan deze stoppen. Zonder extra optie zal dat een vriendelijk verzoek zijn: "ga weg a.u.b." Een "kill \-9" gevolgd door het nummer van een proces veroorzaakt een onverbiddelijke stop. Voorgrond processen kunnen vaak gestopt worden door Control\-C te tikken. .SS "Verkrijgen van informatie" Er zijn duizenden commando´s, elk met veel opties. Traditioneel worden commando´s gedocumenteerd op \fIman pagina´s\fP, (zoals deze), waardoor het commando "man kill" het gebruik van het commando "kill" toont (en "man man" toont het commando "man"). Het programma \fIman\fP stuurt de tekst door een \fIpager\fP, normaliter \fIless\fP. Tik de spatiebalk om de volgende pagina te zien, tik q om te stoppen. .PP In de documentatie is het de gewoonte om naar de man pagina te refereren door het geven van de naam en het sectie nummer, zoals in \fBman\fP(1). Man pagina´s zijn beknopt, en helpen vlot om vergeten details op te zoeken. Voor nieuwkomers is een inleidende tekst met voorbeelden en uitleg nuttig. .PP Veel van de GNU/FSF software is voorzien van info bestanden. Tik "info info" voor een introductie van het gebruik van het programma \fIinfo\fP . .PP .\" .\" Actual examples? Separate section for each of cat, cp, ...? .\" gzip, bzip2, tar, rpm Speciale onderwerpen worden behandeld in HOWTO´s. Kijk in \fI/usr/share/doc/howto/en\fP en gebruik een browser als je daar HTML bestanden vind. .SH "ZIE OOK" \fBash\fP(1), \fBbash\fP(1), \fBchsh\fP(1), \fBcsh\fP(1), \fBdash\fP(1), \fBksh\fP(1), \fBlocate\fP(1), \fBlogin\fP(1), \fBman\fP(1), \fBxterm\fP(1), \fBzsh\fP(1), \fBwait\fP(2), \fBstdout\fP(3), \fBman\-pages\fP(7), \fBstandards\fP(7) .PP .SH VERTALING De Nederlandse vertaling van deze handleiding is geschreven door Joost van Baal , Mario Blättermann en Luc Castermans . .PP Deze vertaling is vrije documentatie; lees de .UR https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html GNU General Public License Version 3 .UE of later over de Copyright-voorwaarden. Er is geen AANSPRAKELIJKHEID. .PP Indien U fouten in de vertaling van deze handleiding zou vinden, stuur een e-mail naar .MT debian-l10n-dutch@lists.debian.org .ME .