Giriş¶

Kabuk, bir dosyadan veya uçbirimden satırları okuyan, yorumlayan ve genellikle diğer komutları yürüten bir komuttur. Bir kullanıcı sisteme oturum açtığında çalışan uygulamadır (kullanıcı chsh(1) komutu ile farklı bir kabuk seçebilmesine rağmen). Kabuk, akış denetim oluşumlarına sahip bir dilin, yerleşik geçmiş ve satır düzenleme yeteneklerinin yanı sıra veri depolamaya ek olarak çeşitli özellikler sağlayan makroların gerçeklenimidir. Etkileşimli kullanıma yardımcı olacak pek çok özelliği bünyesinde barındırır ve yorumlayıcı dilin hem etkileşimli hem de etkileşimsiz kullanımının (kabuk betikleri) sağladığı getirilere sahiptir. Yani, komutlar doğrudan çalışan kabuğa yazılabilir veya bir dosyaya konulabilir ve dosya doğrudan kabuk tarafından yürütülebilir.

Kullanım¶

Hiçbir komut girdisi yoksa ve kabuğun standart girdisi bir uçbirime bağlıysa (veya -i seçeneği belirtilmişse) ve -c seçeneği belirtilmemişse, kabuğun etkileşimli olduğu varsayılır. Etkileşimli bir kabuk genellikle her komuttan önce bir komut istemi açarak yazılım ve komut hatalarını farklı şekilde ele alır (aşağıda açıklandığı gibi). İlk başlatıldığında, kabuk 0’ıncı girdiyi inceler, girdi tire ’-’ ile başlıyorsa, kabuk bir oturum açma kabuğu olarak kabul edilir. Bu normalde kullanıcı ilk kez oturum açtığında sistem tarafından otomatik olarak yapılır. Bir oturum açma kabuğu önce /etc/profile ve varsa .profile dosyalarında bulunan komutları okur. Bir etkileşimli kabuk girdisi ENV ortam değişkenine atanır ve ENV oturum açma kabuğunun .profile dosyasına kaydedilirse, kabuk daha sonra komutları ENV içindeki dosyadan okur. Bu nedenle, bir kullanıcının .profile dosyasına yalnızca oturum açma sırasında yürütülecek komutları ve ENV içindeki dosyaya da her etkileşimli kabuk için yürütülecek komutları yerleştirmesi gerekir. ENV değişkenine bir dosya atamak için, aşağıdaki satır kullanıcının ev dizinindeki .profile dosyasına yerleştirilebilir:

ENV=$HOME/.shinit; export ENV

Seçeneklerin yanı sıra başka komut satırı girdileri de belirtilmişse, kabuk ilk girdiyi komutların okunacağı dosyanın adı (bir kabuk betiği) olarak kabul eder ve geri kalan girdiler kabuğun konumsal değişkenleri ($1, $2, vb.) olarak ayarlanır. Aksi takdirde kabuk, komutları standart girdisinden okur.

Girdi Listesinin İşlenmesi¶

Aşağıdaki tek harfli seçeneklerin yanlarında belirtilen uzun seçenek adlarını -o seçeneği ile belirtmek zorunluyken, kısa seçenekler tek başlarına belirtilebilir.

Seçeneğin önüne eklenen kısa çizgi "-" seçeneği etkin kılar, artı "+" ise seçeneği devre dışı bırakır. Bu mantıksız gibi görünse de seçenek kullanım uzlaşımları bakımından en uygunu budur. Aşağıdaki seçenekler komut satırından veya set yerleşiğiyle (daha sonra açıklanacaktır) kullanılabilir.

-a, allexport

Belirtilen tüm değişkenler dışa aktarılır.

-c

Komutlar, standart girdi yerine KOMUT_DİZGESİ teriminden okunur. Konumsal değişkenlerin ilki KOMUT_ADI teriminden diğerleri ($1, $2, vb.) kalan girdilerden (KOMUT_GİRDİSİ) elde edilir.

-C, noclobber

“>” ile dosyaların üzerine yazmaktan korur. Öntanımlı olarak “>” ile dosyaların üzerine yazılır (clobber).

-e, errexit

Kabuk, etkileşimli değilse "denenmemiş" bir komutun çıkış durumu başarısız ise hemen çıkar. Bir komutun "denenmiş" kabul edilebilmesi için if, elif, while, until deyimlerinde veya “&&” ve “||” işleçlerinde sol taraf terimi olarak kullanılmış olması gerekir.

-f, noglob

Dosya Yolu Genişletmesi (Dosya Adı Üretimi) iptal edilir.

-n, noexec

Kabuk, etkileşimli değilse komutları okur ama yürütmez. Kabuk betiklerinde sözdizimi denetimi için yararlıdır.

-u, nounset

Değer atanmamış bir değişkeni genişletmeye çalışırken hatayı standart hataya çıktılar ve kabuk etkileşimli değilse hemen çıkar.

-v, verbose

Kabuk, girdisini okundukça standart hataya yazar. Hata ayıklama için kullanışlıdır.

-x, xtrace

Yürütmeden önce her komutu standart hataya (’+’ ile önceleyerek) yazar. Hata ayıklama için kullanışlıdır.

-I, ignoreeof

Kabuk, etkileşimli olduğunda girdisinden gelen dosya sonu karakterlerini (EOF) yok sayar.

-i, interactive

Kabuk etkileşimli olur.

-l

dash oturum açma kabuğu olarak davranır.

-m, monitor

İş denetimini açar (kabuk etkileşimli olduğunda öntanımlı olarak açılır).

-s, stdin

Komutları standart girdiden okur (girdi olarak hiç dosya belirtilmemişse öntanımlı olarak etkindir). Bu seçeneğin, kabuk çalışmaya başladıktan sonra (örneğin, set ile) belirtilmesinin hiçbir etkisi yoktur.

-V, vi

Yerleşik vi(1) komut satırı düzenleyicisi etkinleştirilir (-E, emacs etkinse devre dışı bırakılır).

-E, emacs

Yerleşik emacs(1) komut satırı düzenleyicisi etkinleştirilir (-V, vi etkinse devre dışı bırakılır).

-b, notify

Artalanda iş tamamlanma uyarısı eşzamansız olur (4.4alfa sürümünde gerçeklenmemişti).

Sözdizimsel Yapı¶

Kabuk, girdiyi dosyadan satır satır okuyup boşluklara (boşluklar ve sekmelere) göre sözcüklere ve "işleç" adı verilen özel karakter dizilimlerine böler. İki tür işleç vardır: denetim işleçleri ve yönlendirme işleçleri (anlamları daha sonra açıklanacaktır).

Denetim işleçleri:

& && ( ) ; ;; | || <satırsonu>

Yönlendirme işleçleri

< > >| << >> <& >& <<- <>

Tırnaklama¶

Tırnaklama, işleçler, boşluk veya anahtar sözcükler gibi belirli karakterlerin veya sözcüklerin kabuğa özgü anlamlarını kaldırmak için kullanılır. Üç tırnaklama yöntemi vardır: eşleşen tek tırnaklar, eşleşen çift tırnaklar ve ters eğik çizgi.

Ters Eğik Çizgi

Tek Tırnak

Çift Tırnak

$ ’ " \ <satırsonu>.


 

Anahtar Sözcükler¶

Anahtar sözcükler, kabuk için özel anlamı olan, bir satırın başında ve bir denetim işlecinden sonra kullanıldığında tanınan sözcüklerdir. Anahtar sözcükler şunlardır:

!       elif    fi      while   case
else    for     then    {       }
do      done    until   if      esac

Takma Adlar¶

Takma ad, alias yerleşik komutu kullanılarak atanan bir ad ile ona karşılık gelen değerden oluşur. Bir anahtar sözcüğe her rastlanışta (yukarıya bakın), bu sözcükler denetimden geçtikten sonra, kabuk bir takma adla eşleşip eşleşmediğini görmek için sözcüğü bir denetimden daha geçirir. Girdi akımında varsa, değeriyle değiştirir. Örneğin, "ls -F" değerine sahip "lf" adlı bir takma ad varsa,

lf foobar ⟨return⟩

ls -F foobar ⟨return⟩

Komutlar¶

Kabuk, okuduğu sözcükleri, belirtimi bu kılavuz sayfasının kapsamı dışında kalan bir dile göre yorumlar (POSIX 1003.2 belgesindeki BNF’ye bakın). Temel olarak, bir satır okunur ve satırın başındaki (veya bir denetim işlecinden sonraki) ilk sözcük bir anahtar sözcük değilse, kabuk bunu basit bir komut olarak ele alır. Aksi takdirde, karmaşık bir komut veya başka bir özel oluşum olarak ele alınır.

Basit Komutlar

Yönlendirmeler¶

Yönlendirmeler, bir komutun girdisini okuduğu veya çıktısını gönderdiği yeri değiştirmek için kullanılır. Genel olarak, yönlendirmeler bir dosyaya yönelik varolan bir başvuruyu açar, kapatır veya yineler. Yönlendirme için kullanılan genel biçim şöyledir:

[n] yönlendirme-işleci dosya

[n]<< sınırlayıcı


     belge-burada-metni ...
sınırlayıcı

Arama ve Yürütme¶

Üç tür komut vardır: kabuk işlevleri, yerleşik komutlar ve normal uygulamalar -- ve komut (ada göre) bu sırayla aranır. Her biri farklı bir şekilde yürütülür.

Bir kabuk işlevi yürütüldüğünde, tüm konumsal değişkenler (değişmeden kalan $0 hariç) kabuk işlevinin girdileri haline gelir. Açıkça komutun ortamına yerleştirilen değişkenler (işlev adından önce bunlara atamalar yapılarak) değerleri ile birlikte işlevin yerel değişkenleri haline gelir. Daha sonra işlev tanımında verilen komut yürütülür. Konumsal değişkenlere, komut tamamlandığında ilk değerleri geri atanır. Bunların hepsi aynı kabuk içinde gerçekleşir.

Kabuk yerleşikleri, yeni bir süreç oluşturmadan dahili olarak kabukta yürütülür.

Komut adı bir işlev veya yerleşikle eşleşmiyorsa, komut dosya sisteminde normal bir uygulama olarak aranır (sonraki bölümde açıklandığı gibi). Normal bir uygulama yürütüldüğünde, kabuk girdileri ve ortam değişkenleri uygulamaya aktarılarak uygulama yürütülür. Uygulama normal bir yürütülebilir dosya değilse (yani, ASCII gösterimi "#!" olan "sihirli numara" ile başlamıyorsa, dolayısıyla execve(2) çağrısı ENOEXEC döndürüyorsa) kabuk uygulamayı bir alt kabukta yorumlayacaktır. Alt kabuk bu durumda kendisini yeniden ilklendirecek ve böylece etki, bu özel kabuk betiğini yürütmek için yeni bir kabuk çağrılmış gibi olacaktır, ancak ana kabukta bulunan komutların konumu alt kabuk tarafından hatırlanacaktır.

Dosya Yolu Araması¶

Bir komutun yeri tespit edilirken, kabuk önce bu isimde bir kabuk işlevi olup olmadığına bakar. Sonra aynı isimde yerleşik bir komut arar. Yerleşik bir komut da bulunamazsa iki durumdan biri gerçekleşir:

Komut Çıkış Durumu¶

Her komutun, diğer kabuk komutlarının davranışını etkileyebilecek bir çıkış durumu vardır. Genel olarak, bir komutun normal veya başarı göstergesi olarak sıfırla, başarısızlık, hata veya olumsuzluk göstergesi olarak sıfırdan farklı bir değerle çıkması gerekir. Her komutun kılavuz sayfasında, çeşitli çıkış kodları ve bunların ne anlama geldiği belirtilmelidir. Ek olarak yerleşik komutlar da, yürütülen kabuk işlevlerinde olduğu gibi çıkış kodları döndürür.

Bir komut tamamen değişken atamalarından oluşuyorsa, komutun çıkış durumu, varsa son komut ikamesinin çıkış durumudur, aksi takdirde 0’dır.

Karmaşık Komutlar¶

Karmaşık komutlar, birlikte daha büyük bir karmaşık komut oluşturan denetim işleçleri veya anahtar sözcüklerle basit komutların birleşimleridir. Daha genel olarak, bir komut aşağıdakilerden biridir:

Ardışık Komutlar¶

Ardışık komut, | denetim işleciyle ayrılmış bir veya daha fazla komuttan oluşan bir dizilimdir. Son komut hariç tümünün standart çıktısı, bir sonraki komutun standart girdisine bağlanır. Son komutun standart çıktısı, normal olarak kabuktan alınır.

Ardışık komut sözdizimi:

[!] komut1 [| komut2 ...]

Ardışık komutlar artalanda yürütülmüyorsa (daha sonra açıklanacak), kabuk tüm komutların tamamlanmasını bekleyecektir.

Eğer ardışık komut ! anahtar sözcüğü ile başlamıyorsa, ardışık komutun çıkış durumu yürütülen son komutun çıkış durumudur. Aksi takdirde, çıkış durumu, son komutun çıkış durumunun mantıksal DEĞİL’idir. Yani, son komut 0 döndürürse, çıkış durumu 1’dir; son komut sıfırdan büyük bir değerle dönerse, çıkış durumu 0’dır.

Standart girdinin veya standart çıktının veya her ikisinin ardışık komut ataması yönlendirmeden önce gerçekleştiğinden, yalnızca yönlendirme ile değiştirilebilir. Örneğin,

$ komut1 2<&1 | komut2

Ardışık komut, VE-VEYA listesinin (aşağıda açıklanmıştır) basit halidir. Satır sonu karakteri, başka bir işleç olmadığında ; ile eşdeğerdir. Sonlandırıcı olarak ; veya satırsonu karakteri, önceki ardışık komutun veya daha genel olarak, önceki VE-VEYA listesinin sırayla yürütülmesine sebep olur; yani, kabuk komutları yürütür ama sonraki komutlara geçmeden önce bunların tamamlanmasını bekler. Sonlandırıcı olarak &, önceki VE-VEYA listesinin eşzamansız (artanda) yürütülmesine neden olur (aşağıdaki bir sonraki paragrafa bakın). Eşzamansız bir VE-VEYA listesinin çıkış durumu sıfırdır. Tamamlandıktan sonra komutların gerçek çıkış durumu, yerleşik wait komutu kullanılarak elde edilebilir.

Diğer bazı kabuklardan farklı olarak, ardışık komuttaki her sürecin çağrıldığı kabuğun alt kabuğunda yürütüldüğüne dikkat edilmelidir (bir kabuk yerleşiği olmadığı sürece; bu durumda alt kabuk açılmaz, geçerli kabukta yürütülür -- ancak ortam değişkenleri üzerindeki tüm etkiler silinir).

Artalan Komutları -- &¶

Bir komut "ve (&) denetim işleci" tarafından sonlandırılırsa, kabuk komutu eşzamansız olarak (artalanda) yürütür -- yani, kabuk bir sonraki komutu yürütmeden önce, komutun tamamlanmasını beklemez.

Bir komutun artalanda yürütülmesini sağlayan sözdizimi:

komut1 & [komut2 & ...]

Listeler (genel olarak)¶

Liste, satırsonu karakteri, noktalı virgül veya & ile ayrılan ve isteğe bağlı olarak bu üç karakterden biri ile sonlandırılan bir veya daha fazla komuttan oluşan bir dizilimdir. Etkileşimli bir kabuğa verilen komutları içeren her kabuk uygulaması bir listedir. Böyle bir listedeki her komut, tamamen ayrıştırıldıktan sonra yürütülür.

Listedeki komutlar yazıldıkları sıraya göre yürütülür. Komutun ardından bir & işleci geliyorsa, kabuk komutu başlatır ve hemen bir sonraki komuta geçer; aksi halde bir sonrakine geçmeden önce komutun sonlanmasını bekler.

VE-VEYA Listeleri (Kısa Liste İşleçleri)¶

“&&” ve “||” VE-VEYA listesi işleçleridir. “&&” ve “||” işleçlerinin öncelikleri aynıdır ve soldan ilişkilendirmelidir, yani bu işleçler soldan sağa değerlendirilir.

&&” yalnızca ilk komutun çıkış durumu sıfırsa ikinci komutun yürütülmesini sağlar. “||” işleci de buna benzer, farklı olarak ikinci komutun yürütülebilmesi için birincinin çıkış durumu sıfırdan farklı olmak zorundadır.

Akış Denetim Deyimleri -- if, while, for, case¶

Bu deyimler aslında bileşik komutlardır. if deyiminin sözdizimi:

if liste
then liste
[ elif liste
then   liste ] ...
[ else liste ]
fi

while deyiminin sözdizimi:

while  liste
do     liste
done

for deyiminin sözdizimi:

for değişken [ in [ sözcük ... ] ]
do  liste
done

break and continue deyiminin sözdizimi:

break [ sayı ]
continue [ sayı ]

case deyiminin sözdizimi:

case sözcük in
[(]kalıp [| kalıp]) [liste] ;;
...
esac

sözcük genişletilir ve ilkinden sonuncusuna kadar sırayla her kalıp ile eşleştirilir ve her kalıp eşleştirme denenmeden hemen önce genişletilir. Bir eşleşme bulunduğunda, kalıp karşılaştırmaları durur ve varsa ilişkili liste değerlendirilir. ;; ile sonlanan bir liste yürütüldüğünde veya esac değerine ulaşıldığında, case ifadesinin yürütülmesi tamamlanır. Çıkış durumu, varsa değerlendirilen son listenin yürütülen son komutunun durumudur, yoksa sıfırdır.

Komutların Gruplanması¶

Komutlar,

(liste)

{ liste; }

{ printf " hello " ; printf " world\n" ; } > greeting

İşlevler¶

İşlev tanımının sözdizimi:

isim () komut

Değişkenler, local deyimi kullanılarak işleve yerel olarak bildirilebilir. Bu, işlevin ilk ifadesi olarak görünmelidir ve sözdizimi şu şekildedir:

local [değişken | -] ...

Bir değişken yerel yapılırsa, başlangıç değerini devralır ve varsa aynı etki alanında aynı adlı değişkenden dışa aktarılabilir ve salt okunur olarak işaretlenebilir. Aksi takdirde, değişkene başlangıçta değer atanmamış olur. Kabuk etki alanını dinamik olarak belirler, böylece g işlevini çağıran x değişkenini f işlevi için yerel yaparsanız, g içinde x değişkenine yapılan atıflar, x küresel değişkenine değil, f içinde bildirilen x değişkenine atıfta bulunur.

Yerel yapılabilecek tek özel değişken “-” dir. “-” yerel yapılırsa, işlev dönüş yaptığında, işlev içinde set yerleşiği üzerinden değiştirilen kabuk değişkenlerine özgün değerleri geri atanır.

return deyiminin sözdizimi:

return [çıkışdurumu]

Değişkenler¶

Kabuk bir takım değişkenler içerir. Başlangıçta, kabuk tüm ortam değişkenlerini kabuk değişkenlerine dönüştürür. Yeni bir değişken şöyle atanabilir:

isim=değer

Konumsal Değişkenler

Özel Değişkenler

"abc" "def ghi"

Genişletmeler¶

Genişletmeler, sözcükler üzerinde gerçekleştirilen çeşitli genişletmeleri içerir. Daha sonra açıklanacağı gibi, her sözcüğe tüm genişletmeler uygulanmaz.

Tek bir sözcük içinde uygulanan Ev Dizini olarak Yaklaşık Genişletmesi, İfade Genişletme, Komut İkamesi, Aritmetik İfade Genişletmesi ve Tırnak kaldırma işlemleri tek bir alana genişler. Yalnızca Boşluk Ayıklama (Alanlara Ayırma), tek bir sözcükten birden fazla alan oluşturabilir. Bu kuralın tek istisnası, yukarıda açıklandığı gibi çift tırnak içinde @ özel değişkeninin genişletilmesidir.

Genişletmeler şu sırayla uygulanır:

Ev Dizini olarak Yaklaşık Genişletmesi

İfade Genişletme

${ifade}

${değişken}

Komut İkamesi

$(komut)

’komut’

Aritmetik İfade Genişletmesi

$((ifade))

Boşluk Ayıklama (Alanlara Ayırma)

Dosya Yolu Genişletmesi (Dosya Adı Üretimi)

Kabuk Kalıpları

Tırnak kaldırma

Yerleşikler¶

Bu bölümde, ayrı bir süreç tarafından gerçekleştirilemeyen bazı işlemleri gerçekleştirmeleri gerektiği için yerleşik olan yerleşik komutlar açıklanmıştır. Ayrıca, yerleşik olarak daha verimli olabilecek birkaç başka komut da bunlara eklenmiştir (printf, echo, test, vb gibi).

:
true

Çıkış durumu olarak 0 (true) döndürmekten başka hiçbir şey yapmaz.

. dosya

Belirtilen dosyadaki komutlar okunur ve kabuk tarafından yürütülür.

alias [isim[=dizge ...]]

isim=dizge belirtilmişse kabuk, takma adı değer dizgesiyle birlikte tanımlar. Yalnızca isim belirtilmişse takma adın değeri basılır. Girdisiz kullanım, tanımlanmış tüm takma adların isim ve değerlerinin listelenmesini sağlar. Ayrıca bkz: unalias.

bg [görev] ...

Belirtilen görev (belirtilmemişse geçerli görev) çalışmasını artalanda sürdürür.

command [-p] [-v] [-V] komut [komut-girdisi ...]

Belirtilen komut aynı addaki kabuk işlevi yok sayılarak yürütülür. Yerleşik komutla aynı adda bir kabuk işlevi de varsa bu yerleşik yararlı olur.

cd -
cd [-LP] [dizin]

Belirtilen dizine (belirtilmemişse HOME dizinine) geçer. CDPATH değişkeni cd komutunun ortamında görünür durumdaysa veya CDPATH kabuk değişkeni, eğik çizgi ile başlamayan bir dosya yolu ile tanımlanmışsa, belirtilen dizin CDPATH dizinlerinde aranır. CDPATH değerinin biçemi PATH ile aynıdır. dizin olarak tek bir tire belirtilmişse OLDPWD ortam değişkeninin değeri kullanılır. cd komutu belirtilen dizinden farklı bir dizine geçiş yapmışsa dizin adını gösterir. Bu genellikle, dizin olarak tek bir eğik çizgi belirtilmesi veya CDPATH değerinin kullanılması durumunda ortaya çıkar. -P seçeneği fiziksel dizin yapısının kullanılmasına sebep olur, yani tüm sembolik bağlar değerlerine çözümlenir. -L seçeneği önüne getirildiği -P seçeneğini etkisiz kılar.

echo [-n] dizge...

Belirtilen dizgeleri aralarında boşluk bırakarak standart çıktıya basar. -n seçeneği belirtilmezse dizgelerden sonra satır sonu karakteri çıktılanır.

Aşağıdaki dizgeciklerin varlığında (çift tırnakların içinde belirtildikleri takdirde), dizgecik çıktılanmaz, dizgecikle ilgili eylem gerçekleştirilir :

$ echo "12\r3"
32

$ echo "başlık açıklama\n" "\rbaşlık\v" "açıklama"
başlık açıklama
başlık


       açıklama

Diğer tüm ters eğik çizgi dizgecikleri, tanımsız davranışı ortaya çıkarır.

eval dizge ...

Belirtilen tüm dizgeleri aralarına boşluk yerleştirerek birleştirir. Genişletmeleri uyguladıktan sonra komutu yürütür.

exec [komut komut-girdisi ...]

Bir kabuk komutu veya işlev olmamak koşuluyla gerçek bir komut belirtildiğinde komut, süreci kabuktan devralır. komut-girdisi içinde belirtilen yönlendirmeler kalıcı olur, yani exec yerleşiğinin işi bittiğinde yönlendirmeler geri alınmaz.

exit [çıkışdurumu]

Kabuk oturumunu sonlandırır. çıkışdurumu belirtilmişse kabuğun çıkış durumu olarak kullanılır, aksi takdirde önceki komutun çıkış durumu kullanılır.

export isim ...
export -p

Belirtilen isimler dışa aktarılarak sonraki komutların ortam değişkenleri olması sağlanır. Bir değişkenin dışa aktarılmaması için tek yol, onu unset ile atanmamış yapmaktır. Kabuk bir değişkenin değerini dışa aktarırken de atayabilir:

export name=value

export komutu hiçbir girdi belirtilmeksizin kullanıldığında dışa aktarılmış tüm ortam değişkenlerini listeler. -p seçeneği belirtildiğinde çıktı, etkileşimli olmayan kullanım için uygun şekilde biçimlendirilir.

fc [-e düzenleyici] [ilk [son]]
fc -l [-nr] [ilk [son]]
fc -s [eski=yeni] [ilk]

fc yerleşiği etkileşimli kabuğa evvelce girilmiş (komut geçmişindeki) komutları listeler, düzenler veya yeniden çalıştırır.

fc komutunun önemsediği ortam değişkenleri:

fg [görev]

Belirtilen görev veya geçerli olan önalana alınır.

getopts seçenekler değişken

POSIX getopts yerleşik komutu Bell Labs getopt(1) türevi ile karıştırılmamalıdır.

seçenekler, seçeneğin bir girdi gerektirdiğini belirtmek için isteğe bağlı olarak her birinin ardından iki nokta üst üste gelebilen bir dizi harf olmalıdır. Ayıklanan her seçenek değişkene atanır.

getopts yerleşik komutu, boşluk içeren girdileri işlemesi nedeniyle kullanımı önerilmeyen eski getopt(1) yardımcı komutunun yerini alır.

getopts yerleşiği, bir komutun girdi listesinden seçenekleri ve seçenek girdilerini ayıklamak için kullanılabilir. getopts çağrıldığında, seçenekler dizgesinde belirtilen seçeneklerden komut satırında belirtileni değişkene ve seçenek sayısı OPTINDe, girdisini OPTARG kabuk değişkenine yerleştirir. Kabuk çağrıldığında, OPTIND 1 ile ilklendirilir. Bir girdi gerektiren her seçenek için, girdi OPTARG kabuk değişkenine yerleştirilir. Girdisiz seçenekler için OPTARG tanımsızdır.

seçenekler seçenek harflerinden (bkz. getopt(3) oluşan bir dizgedir. Bir harfin ardından iki nokta üst üste geliyorsa, seçeneğin kendisinden boşlukla ayrılabilen veya kendine bitişik bir girdisi var demektir. Komut satırında belirtilmiş bir seçenek seçenekler arasında yoksa, değişkene “?” atanır, OPTARG tanımsız olur ve çıktı standart hataya yazılır. seçenekler dizgesinin ilk karakteri iki nokta üst üste ise, tüm hatalar yok sayılır.

Son seçeneğin ardından değişkene “?” atanır ve getopts sıfırdan farklı bir değerle çıkar.

Aşağıdaki örnekte seçenek olarak [a] ve [b] karakterleri ile girdisi olabilen [c] karakterini kabul eden bir betiğin komut satırını nasıl değerlendirileceği gösterilmiştir.

while getopts abc: f
do


        case $f in


        a | b)  secenek=$f;;


        c)      terim=$OPTARG;;


        \?)     echo $USAGE; exit 1;;


        esac
done
shift ’expr $OPTIND - 1’
echo "Seçenek olmayan girdiler: " "$@"

Bu kodun kabul ettiği komut şunlardan biri olabilir:

betikadı -acterim dosya dosya
betikadı -a -c terim dosya dosya
betikadı -cterim -a dosya dosya
betikadı -a -cterim -- dosya dosya

hash -rv komut ...

Hatırlanan komutların yerlerini bir tablo olarak gösterir. Girdisiz kullanıldığında bu tablonun içeriği gösterilir. Son cd komutundan beri bakılmamış girdiler yıldız imi ile imlenir, bu girdilerin geçersiz olması mümkündür.

Girdi belirterek kullanıldığında, belirtilen komutlar (işlev değilse) ve tablodan kaldırılır ve konumları saptanır. -v seçeneği ile hash komutların konumlarını bulduğu gibi gösterir. -r seçeneği, işlevler dışındaki tüm öğelerin tablodan silinmesine neden olur.

pwd [-LP]

Her seferinde yeniden hesaplamak yerine geçerli dizinin ne olduğunu hatırlar. Bu işleri hızlandırır. Ancak, geçerli dizinin adı değişirse, pwd dizinin eski adını göstermeye devam edecektir. -P seçeneği ile tüm sembolik bağlar hedeflerine çözümlenir. -L seçeneği, önceki tüm -P seçeneklerini etkisiz kılar.

read [-p istem] [-r] değişken [...]

-p seçeneği belirtilirse ve standart girdi bir uçbirim ise istem gösterilir. Daha sonra standart girdiden bir satır okunur. Satır sonu karakteri, satırdan silinir ve satır, yukarıdaki Boşluk Ayıklama (Alanlara Ayırma) bölümünde açıklandığı gibi bölünür ve parçalar sırayla değişkenlere atanır. En az bir değişken belirtilmelidir. Parça sayısı belirtilen değişkenlerden fazlaysa, kalan parçalar (aralarındaki IFS karakterleri ile birlikte) son değişkene atanır. Parçalardan daha fazla değişken varsa, kalan değişkenlere boş dizge atanır. read yerleşiği, girdide dosya sonu karakteri ile karşılaşılmadığı sürece başarılı olur, aksi takdirde başarısız olur.

Öntanımlı olarak, -r seçeneği belirtilmedikçe, ters eğik çizgi "\" bir önceleme karakteri gibi davranarak sonraki karakterin kendisi olarak ele alınmasını sağlar. Satır sonu karakterinden önce bir ters eğik çizgi varsa bu ikisi silinir.

readonly isim ...
readonly -p

Belirtilen isimler, sonradan değiştirilememeleri veya atanamamaları için salt okunur olarak imlenir.

readonly isim=değer

sözdizimi, salt okunur olarak imlerken aynı zamanda isim ile belirtilen değişkene değer atanabilmesini de sağlar.

Komut girdisiz kullanıldığında, tüm salt okunur değişkenlerin adlarını listeler. -p seçeneği ile çıktı, etkileşimli olmayan kullanım için uygun şekilde biçemlendirilir.

printf biçem [girdi ...]

printf, biçem ile belirtilen biçeme göre girdileri biçemleyip gösterir. biçem üç tür nesne içeren bir dizgedir:

Belirteçler b, c veya s ise, girdiler dizge olarak ele alınır; aksi takdirde, aşağıdaki genişletmelerle bir C sabiti olarak değerlendirilir:

biçem dizgesi, girdiler üzerinde gerektiğinde tekrar tekrar kullanılabilir. Herhangi bir ek biçem belirtimi, sıfır veya boş dizge ile değerlendirilir.

Ters eğik çizgi öncelemeli karakterler, ANSI X3.159-1989’da (“ANSI C89”) tanımlanan gösterime uygun olmalıdır. Karakterler ve anlamları:

Her biçem belirtimi, yüzde imiyle ("%") başlar. Biçem belirtiminin geri kalanı aşağıdaki sırayla şunları içerir:

set [{ -seçenekler | +seçenekler | -- }] girdi ...

set komutunun üç farklı işlevi vardır.

Girdisiz kullanımda tüm kabuk değişkenlerinin değerleriyle listeler.

seçenekler verilirse, belirtilen seçenek imlerini ayarlar veya Girdi Listesinin İşlenmesi bölümünde açıklandığı gibi bunları temizler. Özel bir durum olarak, seçenek -o veya +o ise ve herhangi bir girdi sağlanmazsa, kabuk tüm seçeneklerinin ayarlarını gösterir. Seçenek -o ise, ayarlar tablo olarak gösterilir; seçenek +o ise, ayarlar, aynı seçenek ayarlarını etkilemek için kabuğa yeniden girilmeye uygun biçimde listelenir.

Üçüncü kullanımında, kabuğun konumsal değişkenlerinin değerlerine belirtilen girdiler atanır. Herhangi bir seçeneği değiştirmeden konumsal değişkenleri değiştirmek için, ilk girdi “--” olmalıdır. Hiçbir girdi belirtilmezse, set komutu tüm konumsal değişkenleri siler ("shift $#" komutuna eşdeğerdir).

shift [N]

Konumsal değişkenleri N kez kaydırır. Kaydırma, $1’in değerini $2’nin değerine, $2’nin değerini $3’e vb. atamak, $# değerini bir azaltmak şeklinde uygulanır. N, konumsal değişken sayısından büyükse, shift hatayı belirten bir ileti gösterir ve 2 durumu ile çıkar.

test ifade
[ ifade ]

test yerleşiği ifadeyi değerlendirir ve doğru olarak değerlendirirse çıkış durumu 0 (doğru), aksi takdirde 1 (yanlış) olur. ifade belirtilmediği takdirde de, 1 (yanlış) ile çıkar.

Tüm işleçler ve seçenekler, test yerleşiği için ayrı bir girdidir.

ifade öncelikle aşağıdakilerden oluşur:

Yukarıdaki öncüller aşağıdaki işleçlerle birlikte belirtilebilir:

-a (VE) işleci -o (VEYA) işlecinden önceliklidir.

times

Kabuğun ve kabukta çalışan sürecin harcadığı kullanıcı ve sistem sürelerini basar. Çıkış durumu daima sıfırdır.

trap [eylem sinyal ...]

Belirtilen sinyal’lerden biri alındığında kabuk eylem’i genişletir ve yürütür. sinyaller, sinyal numarasıyla veya sinyalin adıyla belirtilebilir. sinyal 0 veya EXIT ise, eylem kabuk çıktığında yürütülür. eylem boş olabilir (’’), bu da belirtilen sinyallerin yok sayılmasına neden olur. eylem belirtilmez veya ’-’ olursa, belirtilen sinyaller için bunların öntanımlı eylemleri uygulanır. Kabuk bir alt kabuğu çatalladığında, yakalanan (ancak yok sayılmayan) sinyaller için öntanımlı eylemleri uygulanır. Trap komutunun, kabuk başlatılırken yok sayılan sinyaller üzerinde hiçbir etkisi yoktur. trap girdisiz kullanımda, sinyalleri ve ilişkili eylemleri standart çıktıya (trap yerleşiğinin aynı sonuçlara ulaşacağı kabuk girdileri olarak) listeler.

Örnekler:

trap

Sinyalleri ve ilişkili eylemleri listeler.

trap ’’ INT QUIT tstp 30

INT QUIT TSTP USR1 sinyallerini yoksayar.

trap date INT

INT sinyali alınınca tarihi basar.

type [isim ...]

Belirtilen her isim bir komut olarak yorumlanır ve komut aramasının çözümü gösterilir. Olası çözümler şunlardır: kabuk anahtar sözcüğü, takma ad, kabuk yerleşiği, komut, izlenen takma ad ve bulunamadı. Takma adlar için takma adın değeri gösterilir; komutlar ve izlenen takma adlar için komutun tam yolu gösterilir.

ulimit [-H | -S] [-a | -tfdscmlpnv [değer]]

Süreçler üzerinde, katı ve esnek sınırları belirler veya bilgi verir ya da yeni sınırları belirler. Katı sınır (hiçbir sürecin ihlal etmesine izin verilmeyen, değeri artırılamayan veya eksiltilemeyen sınırlar) ve esnek sınır (ihlal eden sürecin sinyallenmesine ancak öldürülmemesine sebep olan değeri arttırılabilir/eksiltilebilir sınırlar) arasında seçim yapılabilmesini sağlayan seçenekler:

Sorgulanacak veya atanacak sınır aşağıdaki seçeneklere göre seçilir:

Bunlardan hiçbiri belirtilmezse, sınır, gösterilen veya ayarlanan dosya boyutunun sınırıdır. değer belirtilirse, sınır o sayıya ayarlanır; aksi takdirde geçerli sınır görüntülenir.

Bir sürecin sınırları sysctl(8) ile belirlenebilir veya gösterilebilir.

umask [maske]

umask değerini (bkz. umask(2)) belirtilen sekizlik değere ayarlar. maske belirtilmezse, umask değeri gösterilir.

unalias [-a][isim]

isim belirtilirse kabuk bu takma adı siler. -a belirtilirse tüm takma adlar silinir.

unset [-fv ]isim ...

Belirtilen değişken ve işlev isimleri tanımsız ve dışa aktarılmamış duruma getirilir. -f ve -v belirtilirse, işlem karşılık gelen işlev veya değişkene uygulanır. Belirtilen isim hem bir değişkene hem de bir işleve karşılık geliyorsa ve herhangi bir seçenek verilmezse, yalnızca değişken tanımsız olur.

wait [görev]

Belirtilen görevin tamamlanmasını bekler ve görevdeki son sürecin çıkış durumuyla çıkar. görev belirtilmezse, tüm görevlerin tamamlanmasını bekler ve sıfır durumu ile çıkar.

Komut Satırı Düzenleme¶

dash bir uçbirimden etkileşimli olarak kullanıldığında, geçerli komut ve komut geçmişi (Yerleşiklerde fc’ye bakın) vi kipinde komut satırı düzenlemesi kullanılarak düzenlenebilir. Bu kip, vi kılavuz sayfasında açıklandığı gibi kullanılır. ’set -o vi’ komutu, vi kipinde düzenlemeyi etkinleştirir ve kabuğu vi ekleme kipine yerleştirir. vi kipi etkinleştirildiğinde kabuk, ekleme kipine veya komut kipine alınabilir. vi’ye benzer olarak, ESC tuşuna basılırsa komut kipine girer. Komut kipindeyken Enter tuşuna basılırsa, satır kabuğa aktarılır.