İSİM¶

KULLANIM¶

bc [ -hlwsqv ] [ uzun-seçenekler ] [ dosya ... ]

SÜRÜM¶

AÇIKLAMA¶

SEÇENEKLER¶

-h, --help

Bir kullanım iletisi basar ve çıkar.

-i, --interactive

Etkileşimli kipe geçilir.

-l, --mathlib

Standart math kütüphanesini kullanıma sokar.

-w, --warn

POSIX bc'ye ek oluşumlar için uyarılar verir.

-s, --standard

Standart POSIX bc diline uygun olarak işlem yapar.

-q, --quiet

Normalde gelen, GNU bc hoşgeldiniz iletisini görüntülemez.

-v, --version

Sürüm ve telif hakkı bilgilerini gösterir ve çıkar.

SAYILAR¶

0.0000010 sayısının uzunluğu 7 ve bölüntüsü 6'dır.
01935.000 sayısının uzunluğu 7 ve bölüntüsü 3'tür.

DEĞİŞKENLER¶

AÇIKLAMALAR¶

İFADELER¶

isim

isim[ifade]

-ifade

Sonuç, ifade'nin negatifi olur.

++değişken

değişken'in değerine önce 'bir' eklenir ve yeni değer ifadenin sonucu olur.

--değişken

değişken'in değeri önce 'bir' eksiltilir ve yeni değer ifadenin sonucu olur.

değişken++

İfadenin sonucu değişkenin değerine göre hesaplanır, sonra değişken'in değeri 'bir' artırılır.

değişken--

İfadenin sonucu değişkenin değerine göre hesaplanır, sonra değişken'in değeri 'bir' eksiltilir.

ifade + ifade

Sonuç, iki ifade'nin toplamıdır.

ifade - ifade

Sonuç, iki ifade'nin farkıdır.

ifade * ifade

Sonuç, iki ifade'nin çarpımıdır.

ifade / ifade

Sonuç, iki ifade'nin bölümüdür. Sonucun bölüntüsü scale değişkeninin değeridir.

ifade % ifade

Sonuç, "kalan"ı verir ve şu şekilde hesaplanır. a%b'yi hesaplarken, ilk önce a/b scale haneli olarak hesaplanır. scale+scale(b) ve scale(a)'dan hangisi daha büyükse bu bölüntüye göre a-(a/b)*b ifadesi sonucu hesaplamak için kullanılır. Eğer scale 0'a eşitlenirse ve her iki ifade de tamsayı ise, bu ifade tamsayı kalan işlevidir.

ifade ^ ifade

İfadenin sonucu, birincinin ikinciye göre üssüdür. İkinci ifade bir tamsayı olmalıdır. (Eğer ikinci ifade tamsayı değilse, önce ekrana bir uyarı gelir ve ifade tamsayı olacak şekilde kesilir, yani ikinci ifadenin tam kısmı alınır). Sonucun bölüntüsü ise, eğer üs negatif ise scale'dir. Üs pozitif ise scale(a^b) = min(scale(a)*b, max(scale, scale(a)))'dır. Unutulmamalıdır ki ifade^0 ifadesinin sonucu her zaman "1" olur.

( ifade )

Parantezler, ifadenin değeri bulunurken standart önceliği değiştirir ve parantez içine alınan ifade daha önce hesaplanır.

değişken = ifade

İfadenin sonucu değişkene atanır.

değişken <işleç>= ifade

Bu, "değişken = değişken < işleç> ifade" ile eşdeğerdir ancak bir farkla; değişken'in değeri sadece bir kere elde edilir. Eğer değişken bir dizi ise, işlemin bir kere yapılacağı gözden uzak tutulmamalıdır.

ifade1 < ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2'den küçükse 1 olur. Aksi halde 0 olur.

ifade1 <= ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2'den küçük ya da eşitse 1 olur. Aksi halde 0 olur.

ifade1 > ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2'den büyükse 1 olur. Aksi halde 0 olur.

ifade1 >= ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2'den büyük ya da eşitse 1 olur. Aksi halde 0 olur.

ifade1 == ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2'ye eşitse 1 olur. Aksi halde 0 olur.

ifade1 == ifade2

Sonuç, eğer ifade1, ifade2'den farklıysa 1 olur. Aksi halde 0 olur.

!ifade

ifade 0 ise sonuç 1'dir. Aksi halde 0 olur.

ifade && ifade

ifade'lerin ikiside sıfırdan farklıysa sonuç 1'dir. Aksi halde 0 olur.

ifade || ifade

ifade'lerden biri sıfırdan farklıysa sonuç 1'dir. Aksi halde 0 olur.

|| işleci, önce sol taraf
&& işleci, önce sol taraf
! işleci, tarafsız
İlişkisel işleçler, önce sol taraf
Atama işleci, önce sağ taraf
+ and - işleci, önce sol taraf
*, / ve % işleci, önce sol taraf
^ işleci, önce sağ taraf
tek terimli  - işleci
++ ve -- işleci

a = 3 < 5

length ( ifade )

length işlevinin değeri, ifade'deki anlamlı rakamların adedidir.

read ( )

read işlevi (bu bir genişletmedir), nerede kullanıldığına bakılmaksızın, standart girdiden bir sayı okumak için kullanılır. Ancak, standart girdiden veri ve yazılım birlikte okunurken problemlere neden olabileceğinden dikkatli olmak gerekir. Bu işlevin en iyi kullanım şekli, asla kullanıcıdan kod girmeyi gerektiren yerlerde değil, evvelce geliştirilen bir yazılım için kullanıcıdan bir girdi bekleyen yerlerde kullanmaktır. read işlevinin değeri, standart girdiden okunan sayının ibase tabanındaki değeridir.

scale ( ifade )

scale işlevinin değeri, ifade'denin sonucu olan sayıdaki ondalık hanelerin sayısıdır.

sqrt ( ifade )

sqrt işlevinin değeri, ifade'nin kareköküdür. ifade'nin sonucu negatif bir sayı ise bir çalışma anı hatası üretilir.

DEYİMLER¶

ifade

Bu deyim iki şeyden birini yapar. Eğer ifade "<değişken> <atama> ..." şeklinde başlıyorsa, bunun bir atama deyimi olduğunu kabul eder. Eğer ifade bir atama deyimi değil ise, ifade'nin değeri bulunur ve çıktıya yazdırılır. Sayının ardından satırsonu karakteri yazdırılır. Örneğin, a=1 ifadesi bariz bir atama deyimidir; ve (a=1) içinde bir atama deyimi olan bir ifadedir. Çıktılanan tüm sayılar obase değişkeni ile belirtilen tabanda yazdırılırlar. obase değişkeninin alabileceği değerler 2 ile BC_BASE_MAX arasındadır. (Ayrıntılı bilgi için SINIRLAR bölümüne bakınız.)

2 ile 16 arasındaki tabanlar için çıktı bildiğimiz yöntemle yazdırılır. 16'dan daha büyük tabanlar için ise, bc her bir haneyi yazdırmak için 10'luk tabanda birden çok karakter kullanır ve haneler arasında boşluk bırakır. Her hane, obase-1 değerini 10'luk düzende yazmak için gereken sayı kadar rakamdan oluşur. Örneğin, obase=20 için 65 sayısı ekrana "03 05" şeklinde yazdırılır. Eğer obase=101 olsaydı, 25 sayısı ekrana "025" şeklinde yazdırılacaktı. Sayılar keyfi duyarlılıkta ele alındıkları için, bazı sayılar ekrana yazdırılırken tek bir satıra sığmayabilirler. Bu uzun sayılar yazdırılırken ekrana satırların sonuna "\" (tersbölü) karakteri gelir. Her bir satırda en fazla 70 karakter yazdırılabilir. bc'nin etkileşimli doğasından dolayı yazılan en son değer, özel last değişkeninde saklanır ki aynı sayıyı bir daha elde etmek için bir önceki ifade'yi tekrar yazmaya gerek kalmaz. last değişkenine atama yapılması da geçerlidir ve atanan değer son yazılan değerin üzerine yazılır. Yeni atanan değer, yeni bir değer yazılana kadar ya da last değişkenine yeni bir atama yapılana kadar geçerli kalır. (Bazı kurulumlar last için bir kısaltma olarak bir sayının parçası olmayan tek bir nokta (.) kullanımını mümkün kılabilir.)

dizge

dizge çıktıya yazdırılır. Çift tırnak "..." arasına alınan her şey (satırsonu karakteri de dahil) dizge olarak kabul edilir ve ekrana aynen yazdırılırlar. dizge yazdırıldıktan sonra satırsonu karakteri yazdırılmaz (yani aşağı satıra geçilmez, bu nedenle satırsonu karakteri dizge'nin içine yerleştirilmelidir).

print liste

print deyimi (bu bir genişletmedir) çıktıya birşeyler yazdırmak için kullanılan diğer bir yöntemdir. liste parametresi zorunludur, aralarına virgül (,) konularak dizgelerden ve ifadelerden oluşur. liste'deki her bir dizge veya ifade, yazıldıkları sıraya göre ekrana yazdırılır. Eğer belirtilmediyse satır sonunda satırsonu karakteri yazdırılmaz. İfadelerin değerleri bulunduktan sonra sonuçları ekrana yazdırılır. Bu esnada ekrana en son yazdırılan sayının değeri last değişkenine atanır. print deyimi içindeki dizgeler çıktıya yazdırılır ve özel anlamı olan karakterleri de içerebilirler. Özel karakterler tersbölü karakteri ile başlar. bc tarafından tanınan özel karakterler; "a" (uyarı; bip sesi), "b" (gerisilme), "f" (sayfa ileri), "n" (satırsonu), "q" (çift tırnak), "t" (sekme) ve "\" (tersbölü) karakterleridir. Bunların dışındaki karakterler gözardı edilir.

{ deyim_listesi }

Bu, bir birleşik deyimdir. Bu yapı, birden çok deyimi gruplandırarak birlikte çalıştırmak için kullanılır. Deyimler arasında yukarıda anlatılan ayraçlar yer alırlar.

if ( ifade ) deyim1 [ else deyim2 ]

if deyimi ifade'nin değerini bulur ve iifade'nin sonucuna göre deyim1'i veya deyim2'yi çalıştırır. ifade'nin sonucu sıfırdan farklı ise deyim1 işletilir. Eğer deyim2 belirtilmişse ve ifade'nin sonucu da sıfır ise, deyim2 işletilir (else sözcüğü bir genişletmedir).

while ( ifade ) deyim

while deyimi, ifade'nin değeri sıfırdan farklı olduğu müddetçe deyim'i tekrar tekrar işletir. Döngüde her yinelemede önce ifade'nin değeri bulunur, sonuç sıfırdan farklı ise deyim işletilir. ifade'nin sıfır olması durumunda veya çıkmak için break deyimi kullanıldığında döngü sonlanır.

for ( [ifade1] ; [ifade2] ; [ifade3] ) deyim

for deyimi, deyim'in tekrar tekrar çalıştırılmasını sağlar. İlk başta (yani döngü başlamadan önce) ifade1 işletilir. Döngüde her yinelemede deyim işletilmeden önce ifade2'nin değeri bulunur. Eğer sonuç sıfırdan farklı ise deyim yerine getirilir, eğer sonuç sıfır ise döngü sonlandırılır. Döngüde deyim yerine getirildikten sonra ifade3 işletilir ve ardından ifade2'nin değeri tekrar bulunur. Ta ki ifade2'nin değeri sıfır oluncaya kadar... Döngüyü daha erken sonlandırmak için break deyimi kullanılabilir. Eğer ifade1 veya ifade3 kullanılmamışsa, bu noktada değerlendirilecek hiçbir şey olmadığından bir şey yapılmaz. Eğer ifade2 kullanılmamışsa, ifade2'nin değeri 1 olarak kabul edilir. (POSIX bc'de her üç ifadeyi de belirtmek mecburidir. Bunların seçimlik kullanılması, bir genişletmedir.) for deyimine karşılık gelen deyimler şunlardır:

ifade1;
while (ifade2) {
   deyim;
   ifade3;
}

break

İçinde yer aldığı son while veya for döngüsünü sonlandırır.

continue

continue deyimi, (bir genişletmedir) içinde yer aldığı son for döngüsünü kendinden sonra gelen deyimler işletilmeden sonraki yinelemeden başlatır.

halt

halt deyimi, (bir genişletmedir) bc'yi sonladırır. quit'ten farkı, halt deyimi kesinkes değil, şart sağlandığında çalışır. Örneğin, "if (0==1) halt" deyimi bc'yi sonladırmaz; çünkü şart sağlanmadığı için halt deyimi işletilmez.

return

Bir işlevden 0 (sıfır) döndürerek çıkar. (Ayrıntılı bilgi için İŞLEVLER bölümüne bakınız.)

return ( ifade )

Bir işlevden ifade'nin değerini döndürerek çıkar. (Ayrıntılı bilgi için İŞLEVLER bölümüne bakınız.) Bir genişletme olarak parantezler gerekli değildir.

YARDIMCI DEYİMLER¶

limits

bc'nin yerel sürümü tarafından zorlanan yerel sınırları basar. Bu bir genişletmedir.

quit

Her nerede ve her ne şekilde kullanılırsa kullanılsın, bc'yi kesinkes sonlandırır. Örneğin, "if (0==1) quit" deyimi, şart sağlanmasa da bc'yi sonlandıracaktır.

warranty

Uzun bir garanti iletisi basar. Bu bir genişletmedir.

İŞLEVLER¶

define isim ( parametreler ) { satırsonu
       auto_listesi   deyim_listesi }

define d (n) { return (2*n); }
define d (n)
  { return (2*n); }

MATH KÜTÜPHANESݶ

s (x)

Radyan cinsinden verilen x'in sinüsü.

c (x)

Radyan cinsinden verilen x'in kosinüsü.

a (x)

x'in arktanjantı; radyan cinsinden döner.

l (x)

x'in tabii logaritması.

e (x)

e üssü x.

j (n,x)

x tamsayısına göre n. dereceden Bessel işlevi.

ÖRNEKLER¶

pi=$(echo "scale=10; 4*a(1)" | bc -l)

scale = 20

/* e^x = (e^(x/2))^2 formülü kullanılıyor
  x yeterinde küçükse, bu seriyi kullanabiliriz:
    e^x = 1 + x + x^2/2! + x^3/3! + ...
*/

define e(x) {
  auto  a, d, e, f, i, m, v, z

  /* x'in işaretine bakalım. */
  if (x<0) {
    m = 1
    x = -x
  }

  /* x için önkoşul. */
  z = scale;
  scale = 4 + z + .44*x;
  while (x > 1) {
    f += 1;
    x /= 2;
  }

  /* Değişkenleri ilklendirelim. */
  v = 1+x
  a = x
  d = 1

  for (i=2; 1; i++) {
    e = (a *= x) / (d *= i)
    if (e == 0) {
      if (f>0) while (f--)  v = v*v;
      scale = z
      if (m) return (1/v);
      return (v/1);
    }
    v += e
  }
}

scale=2
print "\nÇek defteri yazılımı!\n"
print "  Hatırlatma: Depozitolar negatif miktarlardır.\n"
print "  Çıkış için 0 yazın.\n\n"

print "Başlangıçtaki bakiye? "; bal = read()
bal /= 1
print "\n"
while (1) {
  "şu anki bakiye = "; bal
  "çekilecek miktar? "; trans = read()
  if (trans == 0) break;
  bal -= trans
  bal /= 1
}
quit

define f (x) {
  if (x <= 1) return (1);
  return (f(x-1) * x);
}

READLINE ve LIBEDIT SEÇENEKLERݶ

FARKLILIKLAR¶

LANG

Bu sürüm LANG ve LC_ ile başlayan ortam değişkenlerinin işlenmesinde POSIX standardına uyumlu değildir.

isimler

Geleneksel ve POSIX bc değişkenler, diziler ve işlevler için sadece tek harften oluşan isimleri mümkün kılar. GNU bc'de bu isimler için çok karakterli isimler kullanılabilir. Bir isim bir harf ile başlar ve harfler, rakamlar ile altçizgi karakterini içerebilir.

dizgeler

Dizgelerde boş karakter kullanılmasına izin verilmez, POSIX'e göre dizgelerde tüm karakterler kullanılabilmelidir.

last

POSIX bc'de bir last değişkeni yoktur. bc'nin bazı gerçeklemelerinde bunun yerine nokta (.) kullanılır.

karşılaştırmalar

POSIX bc'de karşılaştırmalar sadece if, while deyimlerinde ve for deyiminin ikinci ifadesinde kullanılabilir. Ayrıca bu deyimlerde sadece bir ilişkisel işleme izin verilir.

if deyimi ve else sözcüğü

POSIX bc'de else sözcüğü yoktur.

for deyimi

POSIX bc'de tüm ifadelerin deyim içinde kullanılması gereklidir.

&&, ||, !

POSIX bc'de mantıksal işleçler yoktur.

read işlevi

POSIX bc'de read işlevi yoktur.

print deyimi

POSIX bc'de print deyimi yoktur.

continue deyimi

POSIX bc'de continue deyimi yoktur.

return deyimi

POSIX bc, return ifadesinin parantez içine alınmasını gerektirir.

dizi parametreler

POSIX bc'de (şimdilik) dizi parametreler tamamen desteklenmemektedir. POSIX sözdiziminde, işlev tanımlarında dizilere izin veriliyor, ancak bir dizinin bir işleve parametre olarak aktarılması desteklenmiyor. (Bu, aslında gözden kaçan bir dikkatsizliğin sonucudur.) Geleneksel bc gerçeklemeleri, dizileri sadece elemanlarının değerleri ile çağırabilmektedirler.

işlev biçimi

POSIX bc ilk kaşlı ayracın define anahtar sözcüğünün bulunduğu satırda, auto anahtar sözcüğünün de alt satırında olmasını gerektirir.

=+, =-, =*, =/, =%, =^

POSIX bc bu "eski tarz" atama işleçlerinin tanımlanmasını gerektirmez. Bu sürüm bu "eski tarz" atamalara izin verebilir. limits deyimini kullanarak kurulu sürümün bu atamaları desekleyip desteklemediğini öğrenebilirsiniz. Eğer destekliyorsa, "a =- 1" atamasında a değişkenine -1 atanmayacak, a değişkeninin değeri bir eksiltilecektir.

sayılardaki boşluklar

bc'nin diğer gerçeklemeleri sayıların içinde boşluklara izin verir. "x=1 3" ataması, "x=13" olarak değerlendirilecektir. Aynı ifade bu sürümde bir sözdizimi hatasına sebep olacaktır.

çalıştırma ve hatalar

Bu bc, yazılım içerinde sözdizimi ve diğer hataların bulunması durumunda kodun işletilmesi konusunda diğer gerçeklemelere göre oldukça farklılıklar içermektedir. Eğer bir işlev tanımlarken bir sözdizimi hatası yapılmışsa, hata düzeltme mekanizması deyimin başlangıcını bulmaya çalışır, ilk hatalı satırı bulur ve satır numarasını ekrana yazar; sonra yine de işlevin geri kalan kısımlarını ayrıştırmaya devam eder. İşlev içinde birkez bile hata yapılmışsa, o işlev 'çağrılamaz' addedilir ve tanımsız olur.

Etkileşimli ortamda çalışırken bir sözdizimi hatası yapılırsa, bir uyarı gelir ve çalıştırılacak olan o anki blok geçersiz sayılır. İşletim bloğu, yazılışı tamamlanmış basit veya birleşik bir deyimden sonra satırsonu karakteri bulunan yapıdır. Örneğin,

a = 1
b = 2

iki ayrı işletim bloğudur. Ancak,

{ a = 1
  b = 2 }

tek işletim bloğudur. Oluşan herhangi bir çalışma anı hatası (error), o anki işletim bloğunu sonlandırır. Ancak, oluşan herhangi bir çalışma anı uyarısı (warning) işletim bloğunu sonlandırmaz.

kesmeler

Bir etkileşimli oturumda, SIGINT sinyali (genelde klavyeden Ctrl-C'ye basıldığında üretilir) o anda işletilmekte olan bloğun yarıda kesilmesine neden olur. Hangi işlevin yarıda kesildiğini belirten bir çalışma anı hatası ekrana yazdırılır. Ardından, tüm çalışma anı yapılarının "temizlenme"sinin ardından, bc'nin yeni girdiler almak için hazır olduğunu yazan bir mesaj belirir. Önceden tanımlanmış olan tüm işlevler ve auto-olmayan değişkenler bu noktadan önceki değerleriyle aynen kalırlar. Tüm auto değişkenler ve işlev parametreleri bu "temizleme" işlemi esnasında silinirler. Etkileşimli olmayan bir oturumda ise SIGINT sinyali, bc'nin çalışmasını sonlandırarak kontrolü sisteme devredecektir.

SINIRLAR¶

BC_BASE_MAX

Azami çıktı tabanı, 999 dur. Azami girdi tabanı ise 16 dır.

BC_DIM_MAX

Dizilerde indisleme sınırı, keyfi olarak 65535 olarak belirlenmiştir. Kurulumunuzda farklı olabilir.

BC_SCALE_MAX

Sayılarda ondalık noktadan sonraki hane sayısı INT_MAX ile sınırlanmıştır. Ayrıca ondalık noktadan önceki hane sayısı da INT_MAX ile sınırlanmıştır.

BC_STRING_MAX

Dizgelerin içerebileceği karakter sayısı INT_MAX ile sınırlanmıştır.

üs

Üstel değerlerde üssün sınırı LONG_MAX'tır.

değişken isimleri

Basit değişken, dizi ve işlev isimlerinin her biri için eşsiz isim sayısı 32767 ile sınırlanmıştır.

ORTAM DEĞİŞKENLERݶ

POSIXLY_CORRECT

-s seçeneği ile aynıdır.

BC_ENV_ARGS

Bu, bc'nin argümanları almak için kullandığı diğer bir mekanizmadır. Biçimi komut satırı argümanlarında olduğu gibidir. Bu argümanlar, belirtilen dosyalardan önce işlem görürler. Bu, kullanıcıya "standart" seçenekleri ayarlama imkanını sunar. Ortam değişkenlerinde belirtilen dosyalar tipik olarak içlerinde kullanıcının tanımladığı işlevler olan dosyalardır. Bu ayarlama ile artık, bc her çalıştırıldığında belirtilen dosyalar işleme sokulurlar.

BC_LINE_LENGTH

Bu, sayılar ekrana yazdırılırken bir satırda kaç karakter olacağını belirten bir tamsayıdır. Uzun (yani, tek satıra sığmayan) sayılar için \ (tersbölü) ve satırsonu karakterleri bu miktara dahildir.

HATA AYIKLAMA¶

YAZILIM HATALARI¶

YAZAN¶

TEŞEKKÜRLER¶

ÇEVİRENLER¶